Zapraszamy serdecznie na seminarium w ramach Czwartkowych spotkań lingwistycznych, które odbędzie się 15 czerwca o godz. 13.15 na platformie Zoom https://uw-edu-pl.zoom.us/j/94784455740
Na seminarium pani profesor Dorota Zdunkiewicz-Jedynak (UW) wygłosi referat pt. „Atak, inwazja, agresja, napaść. Wyrazy odsyłające do różnych obrazów kognitywnych (uwagi w związku z relacjami dotyczącymi tego co, stało się w Ukrainie 24 lutego 2022 roku)”.
STRESZCZENIE
Dorota Zdunkiewicz-Jedynak
Atak, inwazja, agresja, napaść. Wyrazy odsyłające do różnych obrazów kognitywnych (uwagi w związku z relacjami dotyczącymi tego co, stało się w Ukrainie 24 lutego 2022 roku)
Przedmiotem mojego zainteresowania są wyrazy używane w polskich tekstach publicystycznych i informacyjnych do opisu rozpoczęcia rosyjskich działań zbrojnych na terenie Ukrainy 24 lutego 2022 roku: atak, inwazja, agresja oraz napaść. W analizie będę odwoływać się do praktyki opisu języka powiązanej z wykorzystaniem narzędzi lingwistyki kognitywnej, opierającej się na przekonaniu, że synonimy mogą być traktowane jako wykładniki różnic w sposobach oglądu jednego obiektu, postrzeganego jednak z różnych perspektyw poznawczych, a − zastosowane w tekście − można uważać za narzędzie kształtowania u odbiorcy określonej wizji przedstawianej rzeczywistości. Celem analizy, do której chcę zaprosić słuchaczy, jest zweryfikowanie wstępnej hipotezy, że wyrazy atak, napaść, inwazja oraz agresja nie są ekwiwalentne, a głównymi komponentami różnicującymi je są składniki asocjacyjne, w szczególnościkomponent konotacyjny oraz znaczenie odbite (komponent nazywany przez brytyjskiego lingwistę G. Leecha reflected meaning ) − ten dotyczy skojarzeń niesionych przez inne znaczenia tego samego wyrazu, a także wyrazy słowotwórczo pokrewne. W mojej analizie nie zabraknie także miejsca na analizę ikonograficzną, czyli na informacje o tym, co o każdym z badanych wyrazów mówią obrazy z nimi skojarzone(pomocna będzie wyszukiwarka obrazów Google’a oraz rysunki dzieci). Analiza ikonograficzna będzie pomocna w odkryciu tych różnic między synonimami, które trudno zidentyfikować inaczej, lub potwierdzeniu tego, do czego dostęp dają dane językowo-tekstowe. W przyjętej przeze mnie metodologii przyjmuję panchroniczny model opisu języka, opisany najdokładniej w publikacjach lubelskiego anglisty − Przemysława Łozowskiego i przejęty w wielu w pracach kręgu etnolingwistyki kognitywnej. W tym modelu zawieszeniu ulega ‒ właściwa strukturalistycznemu paradygmatowi językoznawstwa ‒ dychotomia opisu języka, traktowanego albo jako współczesny stan systemu relacji (tak jest w opisie synchronicznym), albo jako proces zmian w czasie (tak jest w opisie diachronicznym). W badaniach współczesnych sposobów pojmowania obiektów mentalnych perspektywa panchroniczna daje dostęp do pierwotnych motywacji nazewniczych ‒ nawet jeśli dla użytkowników polszczyzny dziś nie są one widoczne ani też potrzebne dowłaściwego posługiwania się słowami, to stanowią one jednak świadectwo sposobów dokonywanej przez wspólnotę językową interpretacji nazywanych słowami zjawisk, pomagają też lepiej, pełniej rozumieć te słowa. Badaczowi zaś pozwalają zobaczyć niczym w palimpseście kolejne nawarstwienia sensu. Różnice między kognitywnymi obrazami zakrzepłe w badanych słowach ujmę na koniec w postać zdań opisujących wszystkie komponenty sceny działania opisywanej przez rzeczowniki atak, napaść, inwazja, agresja, podświetlone odpowiednio przez każdy z czterech synonimów: wspólne oraz specyficzne dla każdego rzeczownika, tzn. w znaczeniach innych słów szeregu synonimicznego nie wyeksponowane, lecz pozostające w tle.
